Avrupa Komisyonu geçtiğimiz Temmuz ayında "Yeni Enerji Piyasalarının Tasarımı" olarak isimlendirdiği temelde bir takım sorulardan oluşan dokümanını kamuoyunun öneri ve görüşlerine sundu. Enerji piyasasının yeniden yapılandırılması süreçleri kapsamında Avrupa Parlamentosu  - konuyla ilgili çok sayıda başkaları arasında- bir doküman yayımladı: "Enerji Tüketicilerine Yeni Teklif " diye çevirebileceğimiz bu doküman temelde yeni piyasanın birincil önceliğini tüketiciler haline getiriyor.

Doküman bir genel tespit olarak III.  Enerji Paketinin hedefi olan rekabetçi ve tüketici dostu bir perakende piyasasının gerçek anlamda henüz oluşturulamadığına vurgu yapıyor. Bunun Avrupa genelindeki düşük tedarikçi değişim sayılarına, (az sayıda tedarikçiden oluşan) yüksek pazar payı oranına, toptan piyasalarda yaşanan fiyat düşüşlerinin perakende piyasalara yansımamasına ve azalan tüketici memnuniyetine bakarak anlaşılabileceğini söylerken tüm üye ülkelere bazı acil adımları öneriyor.

Peki neler bu acil adımlar? Acil adımların ilk sırasına faturaların şeffaflığının ve sadeliğinin artırılması gerekliliği konulmuş.  Elektrik faturalarının birim ve nihai bedeli, tüm vergi ve fonları, müşteri şikâyetlerinin yönlendirilebileceği bilgilendirmeleri (çağrı merkezi telefonu vb), tedarikçi değişimine ilişkin bilgilendirmeleri, enerji verimliğini teşvik edecek bilgileri içermesi gerektiği vurgulanırken  faturalarda teknik ifadelerden uzak anlaşılır bir dil de kullanılması önerilmiş. AP bu konuda Komisyona asgari şartları belirleme konusunda görev vermiş. Faturalarda ayrıca tedarikçi/tarife değişimi ile sağlanabilecek tasarruflara da yer verilmesinin gerektiği, bu bilgilerin internet  erişimi olmayan  ya da kullanımını bilmeyen kişilere yönelik hazırlanmasının önemi vurgulanmış. Keza enerji tasarrufunu teşvik amacıyla müşterinin tüketimini (aynı abone grubu) benzer tüketiciler ile karşılaştıran bilgilere yer verilmesi istenmiş. Tüketicilerin tedarikçi değişimini teşvik amacıyla düzenleyici kurumlardan bağımsız, anlaşılır ve güncel fiyat karşılaştırmalarına erişebilecekleri araçların geliştirilmesinin sağlanması talep edilmiş.

Dokümanın vurguladığı bir diğer husus ise perakende fiyatların toptan fiyatları daha doğru yansıtacağı tedbirler alınması gerekliliğidir.  Eurostat rakamlarına göre AB içinde son 5 yılda elektrik fiyatları toptan piyasalarda %50’lerin üzerinde düşerken perakende piyasalarda %30’ların üstünde artışlar yaşanmıştı. Dokümanda bu sonuca fiyat üzerinde giderek ağırlığı artan vergi ve fonlar ile yenilenebilir maliyetlerinin yol açtığı tespiti yapılarak tarife metodolojisinde bu maliyet unsurlarının (tüketime göre) azalan maliyet yapısından çıkarılıp (tüketimle) artan  bir maliyet kalemine dönüştürülmesi gerekirse farklı kaynaklardan finansmanın düşünülebileceği gündeme getirilmiş.

Dokümanın ikinci bölümü tüketicilerin üretici olarak elektrik piyasalarına katılımının teşvikidir. Buna göre yerel yönetimler, ortak paydası –çıkarı- olan sosyal topluluklar ya da bireyler enerji dönüşümünün omurgasını oluşturmalıdırlar. Tüm tüketiciler için kendi elektriğini üretmeyi, enerji verimliliğini teşvik eden yenilikçi finansal araçlar ile yeni iş modelleri geliştirilmelidir. Bu konular yapısal fonların, Avrupa Yatırım Bankası’nın ve Avrupa Stratejik Yatırımlar Fonunun (EFSI) öncelikli alanları olmalıdır.

Avrupa Parlamentosu üye ülkelerden kendi elektriğini üretmek isteyenler için idari zorlukların kaldırılmasını talep etmektedir. Doküman kapsamında tüketicilerin kendi elektriklerini üretmesi en az tedarikçi değişim süreçleri kadar önemli görülmüştür.

Üçüncü başlık talep tarafı katılımıdır. Tüm tüketiciler için etkileri dikkate alınmak koşuluyla, talep tarafı katılımı yüksek tüketim ile düşük tüketim saatleri için ayrı ayrı teşvik edecek dinamik fiyatlandırma süreçlerinin geliştirilmesi önerilmektedir.  Tüketicilerin, bilgiye dayalı karar verebilmeleri adına,  tüketim rakamlarına hem kilovatsaat, hem de tutar olarak zahmetsizce ve zamanında ulaşabilmesi sağlanmalıdır. Bu amaçla akıllı sayaç kullanımı tüketicilere aşırı yük getirmeden, enerji fakiri tüketiciler için ücretsiz olacak şekilde ve elde edilecek verimlilik tüketici ile şebeke yönetici arasında paylaşılacak şekilde yaygınlaştırılmalıdır. Ancak akıllı teknolojilerin kullanımı, faturalarda gereksiz maliyetlere neden olmaması gerekliliği bir hedef olarak konulmuştur. Dokümandaki önemli bir diğer başlık ise tüketicilerin enerji ile ilgili verilerinin mülkiyeti ve gizliliğidir.

Dokümandaki son konu enerji fakirliğidir. Dokümanın altını çizdiği bir nokta mevcut durumun tespiti ve enerji fakiri vatandaşlara sunulacak hizmetlerin belirlenmesinde daha nitelikli veri ve veri toplama süreçlerine ihtiyaç olduğudur. Bu amaçla enerji fakirliği göstergeleri belirlenmelidir. Enerji fakiri dar geliri tüketicilerin kendi elektriğini üretmeleri ve enerji verimliliği çözümlerini hayata geçirmelerini sağlamak için Avrupa Fonlarında gerekli düzenlemeler yapılması da bir diğer hedef olarak tespit edilmiştir.

Özetle doküman elektrik piyasalarına ya da tüketicilere yönelik yeni bir şey söylemiyor. Ancak yeni enerji piyasası tasarımına müşteri odaklı başlanacağının güçlü bir belgesi olarak ortada duruyor. Ancak, bu dokümanı tek başına yorumlamak doğru değil. Tüketici odaklılık  4 hedef belirlemiş: tedarikçi değişim kolaylığı,  tüketicilerin üretici olarak da piyasaya etkin rol oynaması, talep tarafı katılımı ve enerji fakirliği. Bu hedeflerden kısa dönemde Türkiye için öncelikli olan muhtemelen enerji fakirliği ve bunu çözmek adına atılabilecek adımlar olacaktır. Düzenlenen tarifeler olduğu sürece tedarikçi değişim kolaylığı iyi niyetli bir çaba olmaktan öteye gitmeyecektir. Talep tarafı katılımı için mevcut teknolojik altyapı yeterli olmadığı gibi fiyatlar da bu yatırımı cazip kılacak seviyelerde değildir.  Tüketicilerin üretici olması çatı tipi solar sistemler ile sadece gün meselesidir. Ne yazık ki şebeke işleticilerimiz bu güne –henüz - hazır değildir.

Enerji Tüketicilerine Yeni Teklif Raporu’na buradan,

Yeni Enerji Piyasalarının Tasarımı Raporu’na buradan  ulaşılabilir.
 
ELDER Genel Sekreteri Uğur Yüksel